Góry Kaczawskie zajmują obszar nieco ponad 300 km 2 i są najniższym pasmem górskim w polskich Sudetach. Na zachodzie sięgają po dolinę Bobru, którą graniczą z Pogórzem Izerskim. Ta sama rzeka tworzy również południową granicę pasma, oddzielając je od Kotliny Jeleniogórskiej i Rudaw Janowickich. Na wschodzie równie wyraźna dolina Nysy Szalonej odgranicza Góry Kaczawskie od Pogórza Bolkowskiego. Najwięcej problemu stwarza granica północna, gdzie pasmo przechodzi niemal niezauważalnie w Pogórze Kaczawskie. Na wielu odcinkach granica ta jest umowna i nie ma w terenie wyraźnego przebiegu. Całe pasmo można podzielić na cztery części: Grzbiet Północny, Grzbiet Południowy, Grzbiet Wschodni i Grzbiet Mały. Najwyżej wznosi się Grzbiet Południowy, kulminujący w Skopcu (724 m n.p.m.), ciągnący się od doliny Lipki i Ochotnicy na zachodzie po dolinę granicznego Bobru. Jego częścią są również Góry Ołowiane z najwyższym Turzcem (684 m n.p.m.) i stanowiącą niegdyś wspaniały punkt widokowy Różanką (628 m n.p.m.). Oddzielony od Grzbietu Południowego dolinami Świerzawy i Lipki, Grzbiet Północny kulminuje w Okolu (714 m n.p.m.) i ograniczony jest dolinami Bobru na zachodzie i Kaczawy na wschodzie. Najciekawszym wzniesieniem w Grzbiecie wschodnim jest Miłek (596 m n.p.m.) objęty ochroną rezerwatową, ale warto też odwiedzić okolicę Żeleźniaka (664 m n.p.m.), skąd rozpościerają się piękne widoki na okoliczne wzniesienia. Zgodnie z nazwą, najmniejszym członem Gór Kaczawskich jest Grzbiet Mały, mający zaledwie 11 km długości. Położony jest na północ od Jeleniej Góry. Najwyższym jego fragmentem jest Szybowisko (561 m n.p.m.) na której znajduje się Szkoła Szybowcowa. Góry i Pogórze Kaczawskie znajdują się w granicach metamorfiku kaczawskiego, rozległej jednostki geologicznej sięgającej swoimi granicami Pogórza Wałbrzyskiego, Pogórza Izerskiego, Przedgórza Sudeckiego. Pasmo to w większości budują skały osadowe powstałe podczas kolejnych zalew morskich w okresie paleozoiku i przeobrażone podczas ruchów górotwórczych w późniejszych epokach geologicznych. Najstarsze skały tego regionu to kambryjskie łupki radzimowickie powstałe 500-600 mln lat temu. Nieco młodsze są dolomityczne wapienie z okolic Wojcieszowa, oraz skały pochodzenia wulkanicznego – zieleńce. Charakterystycznym elementem krajobrazu Pogórza Kaczawskiego są pozostałości trzeciorzędowych wulkanów w postaci tzw. neków (resztek kominów wulkanicznych). Taki charakter mają Ostrzyca, Wilkołak czy Grodziec. Z tego okresu pochodzą też inne fragmenty pokryw bazaltowych, np. Czartowska Skała oraz Małe Organy Myśliborskie. Wydobycie kopalin ma w Górach Kaczawskich długie tradycje, już w XI w wydobywano tu na dużą skalę złoto. Do dziś widoczne są ślady kopalń w rejonie Złotoryi, Nowego Kościoła, w zboczach Wielisławki, w okolicy Lwówka Śląskiego, Bolesławca, Dziwiszowa i Jeżowa Sudeckiego, gdzie oprócz złota wydobywano także rudy srebra. Rudy żelaza wydobywano natomiast pod Górzcem koło Męcinki i pod Rosochą, a rudy miedzi w okolicy Leszczyny i Chełmca. Warto wspomnieć o kopalni barytu w okolicach Stanisławowa, a także o sztolniach pozostałych po poszukiwaniach uranu koło Wojcieszowa. Dla zbieraczy kamieni szlachetnych i ozdobnych Góry Kaczawskie są prawdziwym rajem. Znajdowane tutaj ametysty mają do kilku centymetrów wielkości, natrafić można też na piękne, choć mniej znane kamienie, np. niebiesko zabarwiony azuryt, chryzolit zwany oliwinem czy epidot. Kamieniem szlachetnym znajdowanym w tych górach jest agat. Na omawianym terenie stwierdzono występowanie ponad 70 gatunków roślin chronionych lub zagrożonych wyginięciem. Duży procent powierzchni zajmują lasy o składzie zbliżonym do pierwotnego, a więc z przewagą gatunków liściastych. Tylko tutaj w Polsce występuje cyklamen purpurowy, rosnący w rezerwacie na Miłku, a języcznik zwyczajny ma w Wąwozie Myśliborskim jedyne swe stanowisko w Sudetach. Na terenie Gór i Pogórza Kaczawskiego utworzono 9 rezerwatów przyrody między innymi:
- „Góra Miłek”, chroniona jest tutaj przede wszystkim roślinność kserotermiczna rosnąca na wapiennym podłożu.
- „Buczyna storczykowa na Białych Skałach”, w rezerwacie stwierdzono występowanie aż ośmiu gatunków storczyków leśnych.
- „Buki sudeckie”, rezerwat utworzony dla ochrony fragmentu dolnoreglowego lasu, tzw. żyznej buczyny, będącej pozostałością pierwotnego lasu.
- „Ostrzyca Proboszczowicka”, rezerwat obejmujący wierzchołek góry, będącej wygasłym wulkanem, rośnie tu ciekawa roślinność kserotermiczna na podłożu bazaltowym.
- „Wilcza Góra”, niewielki rezerwat na jednym ze stoków bazaltowego wzniesienia koło Złotoryi, znajduje się tutaj doskonały przykład zastygania bazaltu w formie tzw. Róży bazaltowej.
- „Wąwóz Lipka”, „Wąwóz Siedmicki”, „Nad Groblą”, „Wąwóz Myśliborski: – zespół głęboko wciętych dolin wyżłobionych przez potoki w skałach osadowych. Na stromych zboczach widoczne są ciekawe formy skalne oraz interesujące zespoły florystyczne.
Park Krajobrazowy „Chełmy” utworzony został na obszarze blisko 16 ha. Najpopularniejszymi miejscami są tutaj Wąwóz Myśliborski, Czartowska Skała (468 m n.p.m.), której wierzchołek jest czopem komina wulkanicznego.
Sieć szlaków turystycznych nie jest gęsta, ale w najpopularniejszych rejonach pozwala dotrzeć do najatrakcyjniejszych miejsc. Największe ich zagęszczenie jest w Parku Krajobrazowym „Chełmy”, można tutaj też skorzystać z licznych ścieżek dydaktycznych, pozwalających poznać budowę geologiczną, przyrodę Parku i podziwiać piękne krajobrazy. Przez Góry i Pogórze Kaczawskie przechodzi fragment Szlaku Zamków Piastowskich. Głównym szlakiem w Górach Kaczawskich jest odcinek Europejskiego Długodystansowego Szlaku Pieszego E3, oznaczonego w terenie kolorem niebieskim i prowadzącego znad Jeziora Pilchowickiego przez Płoszczynę i Chrośnicę (po drodze przekraczając Grzbiet Południowy) na Okole (714 m n.p.m.) i dalej na najwyższe wzniesienia tych gór, które opuszcza w rejonie Radomierza, udając się w Góry Sokole, będących częścią Rudaw Janowickich. Warto wspomnieć też o 85-kilometrowym Szlaku Wygasłych Wulkanów mającym swój początek w Legnickim Polu, znanym przede wszystkim z klasztoru benedyktynów oraz z muzeum Bitwy pod Legnicą. Dalej szlak ten prowadzi przez związane z działalnością wulkaniczną wzniesienia: Rataj (350 m n.p.m.), Czartowską Skałę ( 468 m n.p.m.), Ostrzycę (501 m n.p.m., najwyższy szczyt Pogórza Kaczawskiego) i Grodziec (389 m n.p.m., z ruinami zamku). Szlak jest oznakowany kolorem żółtym.